پیشرفت‌های اخیر در حوزه سامانه‌های الکترونیکی معاملات و تجهیز بازارهای بورس به سامانه ثبت الکترونیکی سفارش‌ها از یک سو و رقابت روزافزون فعالان بازار سرمایه از سوی دیگر، استفاده از معاملات الگوریتمی و الگوریتم‌های معاملاتی را به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل کرده‌اند.
آمار ارائه‌شده در خصوص الگوریتم‌های معاملاتی، از رشد درصد حجم کل معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی جهان تا سطح ۹۳ درصد حکایت دارد. یافته‌هـا، حاکی از آن است که معاملات الگوریتمی نقدشوندگی سهام را بهبود می‌بخشند و سرعت و حجم ارسال سفارشات بـه سیستم معاملات را چندین برابر می‌کنند.
در این مقاله به بررسی آینده معاملات الگوریتمی و چالش‌های پیش‌روی آن می‌پردازیم.
چالش های پیش‌روی معاملات الگوریتمی در دنیا
استفاده از الگوریتم‌ها همواره با این تهدید مواجه است که ممکن است معامله‌گر دیگری، با رمزگشایی الگوریتم شما، از آن عليه‌تان استفاده کند. اگر شخصی یا الگوریتمی این الگو را کشف کند، می‌تواند در اجرای سفارش‌ها از شما پیشی بگیرد؛ به‌عنوان مثال، قبل از آنکه موج بعدی باعث افزایش قیمت شـود، سفارش‌هایی را با تخفیف بخرند. هرچه الگوریتم متداول‌تر باشد، مهندسی معکوس آن هم آسان‌تر است. در سال‌های اخیر، شرکت‌ها برای اطمینان از اینکه الگوریتم‌هایشان افشا نشوند اقدامات گسترده‌ای انجام داده‌اند.
زمانی الگوریتم‌های معاملاتی جالب‌تر و البته موثرتر می‌شوند که معامله‌گران، چند الگوریتم را با هم ترکیب کنند و الگوریتم جدید و پیچیده‌تری را بسازند، به‌طوری‌که نتوان آن را مهندسی معکوس کرد.
بازار، پیوسته در حال تغییر است و هر لحظه فرصت معاملاتی جدیدی ظاهر می‌شود. معامله‌گران علاقه‌مند هستند که با سرعت هرچه تمام‌تر الگوریتم‌هایی بسازند که در یافتن فرصت‌های معاملاتی از دیگر رقبا پیشی بگیرند. بدین‌سان الگوریتم‌های معاملاتی به نوعی “جنگ تسلیحاتی” تبدیل شده است که اندک برتری در فناوری به سودآوری قابل ملاحظه‌ای می‌انجامد. شاید بزرگ‌ترین چالش پیش‌رو مربوط به هزینـه‌هـای زیرساخت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری استفاده شده در معاملات الگوریتمی باشد.
آیا الگوریتم ها جایگزین معامله گران خواهند شد؟
سوالی که اغلب اوقات مطرح می‌گردد این است که آیا الگوریتم‌ها و معاملات الگوریتمی جایگزین معامله‌گران خواهند شد؟ پاسخ منفی است. الگوریتم‌ها جایگزین معامله‌گران نخواهند شد. در حقیقت معامله‌گر و تیم او، الگوریتم‌ها را طراحی می‌کنند و الگوریتم تنها سیستم معاملاتی است که آن‌ها را اجرا می‌کند. این کار معامله‌گران را بهره‌ورتر خواهد کرد و این فرصت را به آنان خواهد داد که با تمرکز در بهینه‌سازی و ایجاد استراتژی‌های متعدد تفکر کنند.
این نوع معاملات، سبکی جدید در انجام معاملات است از‌این‌رو، بحث و موضوعی مجزا از معاملات نیست. به‌رغم مزایای روشن معاملات الگوریتمی، تصور جایگزینی معامله‌گر انسانی با معاملات الگوریتمی یک اشتباه بزرگ است! بلکه باید معاملات الگوریتمی را گام منطقی بعدی در فرآیند معاملات الکترونیکی در نظر گرفت؛ بدین شکل، الگوریتم‌ها یکی از مهم‌ترین گزینه‌های اجرایی برای معامله‌گران امروزی خواهند بود. با رشد بیشتر و هوشمندتر شدن معاملات الکترونیکی، برخی موقعیت‌های سرمایه‌گذاری حذف خواهند شد. به‌هر‌حال با معاملات الگوریتمی و پذیرش آن در بازار، ما شاهد ظهور نسل جدیدی از معامله‌گران خواهیم بود که نقش مشاوران اجرایی را بازی می‌کنند. این مشاوران، تبحر خاصی در ارائه‌ی خدماتی نوین به مشتریان خود بهمنظور بیشینه کردن منافع آن‌ها خواهند داشت.
افق دید معاملات الگوریتمی در آینده به کجاست؟
در آینده به‌طور قطع و یقین دوران الگوریتمی خواهد بود. سفارشات فروش در کارگزاری‌ها را به سمت نرم‌افزارها می‌آورد و معامله‌گران در سفارشات میلیاردی (شاید در آن زمان تریلیاردی) خرید با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. متعاقبا، خرید بـه ایـن صورت تجربه خواهد شد که شخص معیارهای خود را در نظر می‌گیرد، گاها الگوریتم‌ها را مطابق میل خود ویرایش می‌کند و نهایتا آن را روی میز معامله می‌گذارد و دکمه را می‌فشارد و الگوریتم اجرا می‌شود. کارگزاران نیز باید نسبت به این مسئله آگاهی پیدا کنند و الگوریتم‌هایی را برای سفارشات مشتریان مهیا کنند تا رابطه آن‌ها با مشتریان حفظ شود.
مدت‌زمانی که یک شخص معامله‌گر صرف تمرکز روی معاملات، فرایند بازار و پایداری آن‌ها می‌کند هرگز نمی‌تواند با توسعه حیرت‌آور حجم معاملات و پیچیدگی‌های بازار که روز به روز به‌صورت نمایی رشد می‌کند، مطابقت داشته باشد بازیگران اصلی بازار، شدیدا ملزم به استفاده از معاملات الگوریتمی خواهند شد و انبوهی از اطلاعات پردازش می‌شود که حجم آن از گیگابایت به ترابایت و حتی پتابایت خواهد رسید.
سرمایه‌گذاری در معاملات الگوریتمی، الگوریتم‌های هوشمندی را ارائه خواهد کرد که تصمیم‌گیری در معامله را بهینه می‌کند. بخش هوش مصنوعی به خوبی مورد کاهش قرار نگرفته است و مطمئنا مزایایی را در آینده نزدیک نمایان خواهد کرد. الگوریتم‌های پیش‌بینی‌کننده درصد قابل قبولی از نتایج موفق را به نمایش می‌گذارند و هر چه به سمت آینده حرکت می‌کنیم، افق پیش‌بینی آن‌ها بالاتر خواهد رفت. با توجه به اینکه هوش مصنوعی و شبکه‌های عصبی و شبکه‌های ژنتیکی توسـعه‌یافته‌اند تا به قابلیت تخمین‌گرهای پیش‌بینی‌کننده دست یابند، به زودی استفاده از آن‌ها در استراتژی‌های پیچیده معاملاتی امری عادی خواهد بود.
در بلندمدت مبارزه‌ای بین سوپرکامپیوترها رخ خواهد داد، به‌طوری که تقریبا تمام معامله‌گران حقیقی تنها تصویری از معامله را خواهند دید. این سناریوی سوپرکامپیوترها با خطرات بالقوه اعم از قانونی، عملیاتی و انسانی همراه است. تغییر دادن (از کار انداختن) چنین سیستم‌های قدرتمندی به شدت آسان خواهد بود؛ زیرا معماری پیچیده آن فراتر از ذهن هر فرد حقیقی با هر سطح از استعدادی می‌باشد. اینجاست که سیستم می‌تواند در برابر اصول و مقررات تیمی سر تعظیم فرود آورد.
امید است که معامله‌گران حقیقی، به سرعت درگیر روش‌های الگوریتمی شوند و تعدادشان روز به روز رشد کند، تا به نقطه ای برسند که فاکتور اصلی در بازارها باشند؛ این امر موفقیت بزرگی برای بازار محسوب می‌شود.
سخن پایانی
در حال حاضر کشش هیجان‌انگیزی به سمت معاملات الگوریتمی و ساخت نرم‌افزارها و برنامه‌هایی در این باره در دنیا وجود دارد؛ این کشش در حال انتقال بـه بازار بورس تهران است. آمارها نشان از رشد فزاینده این معاملات در همه رده‌های مختلف دارایی به خصوص بازار سهام و قراردادهای آتی دارد.
یک سرمایه‌گذار حقیقی باید هم‌اکنون شروع به آماده‌سازی سیستم معاملاتی هوشمند خود کند، تا زمانی که بازار برای پذیرش این سیستم‌ها آماده شد بتواند حداکثر بازده را از بازار بگیرد.