در بازار سرمایه دارایی‌های مختلفی خرید و فروش می‌شوند؛ بنابراین انواع معاملات در بازار وجود دارند که سرمایه‌گذاران با توجه به شرایط خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. پرداختن به این موضوع و آشنایی با انواع معاملات یک امر ضروری برای افراد فعال در بازار است. در این مقاله به معرفی انواع معاملات در بورس خواهیم پرداخت.
انواع معاملات در بازار سرمایه
سازمان بورس تهران قوانینی را برای هر کدام از معاملات تعیین کرده است و سرمایه‌گذاران برای فعالیت در هر کدام از این معاملات، می بایست از این شرایط و قوانین پیروی کنند.
معاملات به سه نوع تقسیم می‌شوند که شامل:
- معاملات خرد
- معاملات عمده
- معاملات بلوکی
در ادامه به توضیح هر کدام این معاملات خواهیم پرداخت.
معاملات خرد
معاملات خرد، معاملات عادی است که توسط تمام افرادی که کد بورسی و حساب معاملاتی دارند، اجرا میشود. تغییر قیمت سهام در این معاملات با توجه به عرضه و تقاضا صورت می گیرد اما تنها در محدوده دامنه نوسان که توسط سازمان بورس تعیین شده است در نوسان است؛ اعمال این محدودیت در راستای یکی از مهمترین وظایف نهادهای ناظر، یعنی کنترل نوسان‌های غیر منطقی بازار به منظور کاهش تلاطم بازار، دستکاری قیمت‌ها و ضرر سرمایه‌گذاران در اثر تصمیمات هیجانی است.
برای معامله‌گران در معاملات خرد محدودیت حجم نیز وجود دارد؛ به این صورت که آن‌ها می توانند درصد مشخصی از سهام را در بازه تعیین شده خریداری یا به فروش برساند. در معاملات خرد، ارزش معاملات و حجم نقدینگی بازار به سرمایه گذار در خرید و فروش سهام کمک می‌کند. همچنین در محاسباتی که با ارزش معاملات کل بازار در ارتباط است، ارزش معاملات خرد مبنی قرار می گیرد.
ارزش معاملات در بورس
ارزش معاملات، جمع ارزش کل معاملات انجام شده بر روی سهام شرکت‌ها، در یک معاملات است که نشان دهنده حجم نقدینگی موجود در بازار است و با تجزیه و تحلیل آن به زمان مناسب معامله سهام مشخص میشود.
بنابراین زمانی که ارزش کل معاملات بازار صعودی باشد، نقدینگی به آن وارد شده است؛ اما کاهش ارزش معاملات کل بازار خروج نقدینگی را نشان می‌دهد.
ارزش معاملات خرد بورس
ارزش معاملات خرد، از تفریق ارزش معاملات بلوکی با ارزش معاملات به دست می‌آید. همچنین، ارزش معاملات کل بازار با ضرب تعداد کل معاملات در حجم کل معاملات محاسبه میشود.
معاملات عمده
یکی از انواع معاملات در بورس، معاملات عمده است در آن حجم زیادی از سهام شرکت خرید و فروش میشود. یکی از ویژگی‌های این نوع معاملات نداشتن محدودیت دامنه نوسان قیمت و محدودیت حجمی است.
اگر معامله‌ای یکی از شرایط زیر داشته باشد شامل معاملات عمده است:
- تعداد سهامی که خرید و فروش میشود بیشتر از درصد مشخصی از کل سهام آن شرکت باشد.
- حجم معاملات، در یک بازه زمانی معینی، بیشتر از حجم کل معاملات بازار باشد.
معاملات عمده، در برنامه‌های آینده شرکت‌ها موثر است و معمولا زمانی اجرا میشود که مدیریت شرکت تمایل به تغییر دارد و افرادی که این معاملات را انتخاب می‌کنند، تمایل به مدیریت شرکت را دارند؛ بنابراین مهم است که تمام افراد در جریان این معاملات باشند.
معاملات عمده در بازار بورس به دو روش اجرا میشود:
- مدیریتی
در این روش، خریداران به دنبال به دست آوردن مدیریت شرکت هستند؛ بنابراین در بعضی از مواقع خرید سهام با قیمت بیشتری از قیمت تابلو انجام میشود. در واقع در این روش فروشنده امتیازات خود را به خریدار واگذار می‌کند که این امر منجر به عرضه گران‌تر سهم میشود تا خریدار و فروشنده هر دو سود کنند.
- غیرمدیریتی
در این روش عرضه سهام مانند عرضه عادی و از طریق کارگزاران انجام میشود. فروشنده حجم زیادی از سهام خود را با استفاده از کارگزار عرضه می‌کند و با فروشنده در خصوص حجم، قیمت و زمان معامله به توافق می رسد.
جهت مطالعه اطلاعات معاملات عمده شرکت‌ها می بایست به قسمت معاملات عمده در سایت بورس اوراق بهادار تهران مراجعه کنید. همچنین، اطلاعات معاملات عمده شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس در قسمت اطلاعیه‌های فرابورس در سایت فرابورس ایران موجود است.
مزیت معاملات عمده در بورس
- سهامداران عمده وارد شرکت‌ها و هیات مدیره می‌شوند.
- امکان فروش به صورت نقدی و اقساطی که باعث سهولت در خصوصی‌سازی میشود.
معاملات بلوکی
معاملات بلوکی یکی دیگر از انواع معاملات در بورس است که در آن مانند معاملات عمده و نسبت به معاملات خرد، حجم بالاتری از سهم ، خرید و فروش میشود و شامل بخش عظیمی از اوراق بهادار است. معاملات بلوکی محدودیتی از نظر حجم و قیمت ندارند و معمولا با قیمت بیشتری از قیمت تابلو انجام میشود؛ پس از آن انتظار رشد قیمت بالا می رود که نشان دهنده سیگنال مثبتی است.
هدف از معاملات بلوکی عبارت است از:
- انتقال سهام شرکت به شخص حقوقی دیگر بدون تاثیر بزرگ بر قیمت سهم
- کاهش هزینه‌های معاملاتی
- افزایش کارایی بازار با بهبود نقدشوندگی
- امکان اجرای فرآیند تسویه وجوه معاملات خارج از اتاق پایاپای
- عدم تاثیر بر بازار خرد
این معاملات قبل از عرضه اطلاع رسانی نمی‌شوند و به صورت حراج ناپیوسته و هر پنج دقیقه یک بار انجام میشود.
حجم سفارش معاملات بلوک
- حجم سفارش می بایست ۵۰ برابر حجم سفارش در بازار عادی باشد.
- در بازار بورس معاملات با ارزش بیش از ۲۰ میلیارد ریال، انجام میشود.
- در بازار فرابورس، برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه آن‌ها از ۱ میلیارد عدد کمتر یا مساوی باشد، حجم معاملات بلوکی بزرگتر یا مساوی یک و کمتر از ۵ درصد از سرمایه پایه شرکت است و برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه آن‌ها از ۱ میلیارد عدد بیشتر باشد، حجم معامله ممکن است بزرگتر یا مساوی ۰.۵ و کمتر از ۱ درصد از سهام پایه باشد.
برای مشاهده معاملات بلوک باید در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به سهم‌هایی که عدد ۲ در کنار نامشان قرار دارد، توجه کرد؛ زیرا معاملات در بازار بلوکی در نمادی جدا از نماد معاملات عادی انجام میشود و خرید و فروش آن در محاسبات قیمت پایانی و شاخص‌های فرابورس تاثیری ندارد.
جهت اجرای معاملات بلوکی، فروشنده درخواست عرضه را از طریق کارگزار خود ارائه می‌کند. در صورت وجود خریدار و ثبت درخواست توسط کارگزار خریدار و پذیرش درخواست خرید به وسیله کارگزار فروشنده، درخواست به سیستم تایید ناظر ارسال شده و در سامانه ثبت میشود.