جهت در جریان بودن معاملات سهام در بورس، به صورت مداوم به خریداران و فروشندگان نیاز است. بازارگردانان، معامله گرانی هستند که با حجم بالا معاملات را اجرا می کنند و در واقع بازار را جهت اجرای معاملات می سازند و دائما برای معامله حاضر هستند. بازارگردانان با افزایش نقدشوندگی در بازار سرمایه، موجب سودآوری بازار می شوند. در این مقاله به معرفی بازارگردانی الگوریتمی در بورس خواهیم پرداخت.
بازارگردان کیست؟
بازارگردان، به نهاد مالی گفته می شود که با کسب مجوز لازم از سمت سازمان بورس و با تعهد به افزایش نقدشوندگی، عرضه و تقاضا متوازن اوراق بهادار و تحدید دامنه نوسان قیمت، اقدام به خرید و فروش سهام می کند.
هدف اصلی یک بازارگردان این است که با معاملات زیاد روی سهم، سهامدار خرد را مطمئن کند که هیچکس نمی تواند با انواع و اقسام فریبکاری ها سهم را بدون دلیل مثبت یا منفی کند و از اثرات آن سواستفاده کند.
فرض کنید یک سهم خیلی کم معامله می شود و سهامدار اصلی یا بازارگردان نیز فعال نیست. به راحتی با منابع اندک یک نفر یا یک گروه می توان این سهم را ۴۰٪ مثبت کرد و یک شایعه ای در مورد شرکت به راه انداخت و در قله، سهم را به مردم بی پشتوانه ای که خبری از جایی ندارند فروخت. اما اگر بازارگردان روی سهم فعال باشد و مدام در حال معامله باشد، آنقدر حجم معاملات بالا است که با سرمایه اندک یک گروه یا یک شخص سهم مثبت یا منفی نمی شود. حتما باید اتفاق بنیادی یا جدی در سهم رخ دهد که بتواند با حجم معاملات بالا به سمت مثبت یا منفی حرکت کند، همچنین دستکاری در قیمت بسیار سخت تر می شود.
با این توضیح شاید برای شما عجیب نباشد که در بازار مخالفان بازارگردان ها بسیار زیاد هستند و از قضا مخالفان جزو افراد صاحب نفوذ و سرمایه هستند.
در برخی از کشورهای دنیا حتی روی یک سهم چندین بازارگردان وجود دارد تا مطمئن شوند در بحران ها و هیجان ها، بازار نوسان کمتری را تجربه می کند.
بازارگردان با معاملات زیاد حرکت سهم را کند می کنند، به عبارتی سهم دیرتر صف خرید یا فروش می شود اما تنها راه جلوگیری از ایجاد هیجان های کاذب و سواستفاده ها و دستکاری های قیمتی که متضرر اصلی آن افراد بدون رانت هستند، بازارگردانی و عمیق کردن معاملات سهم است.
تعهدات بازارگردان در ایران
صندوق های بازارگردانی در ایران ملزم به رعایت موارد ذیل هستند:
حداکثر دامنه مظنه
بیشترین فاصله سفارشات فعال بازارگردان از یکدیگر که به درصد لحاظ می شود ( فاصله سفارش خرید از فروش)
حداقل حجم انباشته
حداقل تعداد سهامی که بازارگردان باید در سمت خرید و فروش در سامانه معاملاتی، سفارش فعال داشته باشد.
حداقل حجم معاملات روزانه ( حجم تعهدات)
حداقل تعداد سهامی است كه در صورتی که بازارگردان به آن میزان، در يك روز معاملاتي، معامله کند، می تواند از انجام تعهدات، معاف شود.
بازارگردانی به روش سنتی
در روش سنتی معامله گر باید همواره سفارشاتی سمت خرید و فروش سهم فعال داشته باشد که حداقل به اندازه ی حجم انباشته باشد و حداکثر به اندازه دامنه مظنه از یکدیگر فاصله داشته باشند!
رعایت همزمان الزامات بالا توسط معامله گر با توجه به تغییرات زیاد قیمت و سفارشات در بازار، امری دشوار، هزینه بر و زمان بر است
همچنین با توجه به اینکه این محاسبات توسط انسان انجام می شود و در هر لحظه نیاز به محاسبات جدیدی وجود دارد، امکان اشتباه و دریافت اخطار از سمت نهادهای نظارتی بالا است.
الگوریتم تعهدات
شرکت تحلیلگر امید، در رابطه با اجرای تعهدات بازارگردان، الگوریتمی به نام تعهدات را طراحی کرده است که تمامی الزامات نهاد قانونگذار، به خوبی در آن لحاظ شده است و این سامانه تاییدیه های لازم را از سازمان بورس اخذ کرده است.
برای استفاده از این الگوریتم، کافی است که بازارگردان تنها یکبار، پارامترهای دامنه مظنه، حجم انباشته و حجم تعهدات را وارد کند تا هر روز الگوریتم تمامی زمان معاملات، تعهدات بازارگردان را اجرا کند
هر معامله گر سنتی به طور متوسط در زمان بازار، می تواند سفارشات بازارگردانی ۳ سهم را اجرا کند که بیشتر به چالش های پیشروی تولید و اجرای این سفارشات اشاره کرده ایم.
در حالیکه زمان مورد نیاز برای ثبت الگوریتم تعهدات کمتر از ۱ دقیقه است و معامله گر کافی است که یکبار پارامترها را وارد کند و تا پایان زمان بازارگردانی، هر روز به طور خودکار الگوریتم تعهدات سفارش تولید می کند.
علاوه بر صرفه جویی در زمان و هزینه، امکان خطا و اخطار گرفتن از نهاد ناظر در معاملات سنتی به مراتب بالاتر است.
آیا اجرای تعهدات به تنهایی برای افزایش نقدشوندگی سهم کافی است؟
تعهدات بازارگردان در ایران محدود است. گاهی حجم تعهدات در مقابل، حجم معاملات و حجم صف های خرید و فروش به حدی اندک است که بازارگردان از بزرگترین رسالت خود یعنی افزایش نقدشوندگی سهم، باز می ماند.
در بسیاری از بورس های جهانی، همواره در یک طرف معاملات، بازارگردان قرار دارد یا بازارگردان الزام دارد در سرخط خرید و سرخط فروش سفارش فعال داشته باشد؛ کاهش فاصله سرخط خرید و فروش یکی از مهم ترین پارامترهای افزایش نقدشوندگی است.
همچنین در این بازارها به دلیل عدم وجود دامنه نوسان، صف خرید و فروش که بزرگترین ریسک عدم نقدشوندگی سهام در بازار بورس داخلی است، معنایی ندارد.
با توجه به توضیحات بالا، آیا باید از بازارگردان ها باید انتظار داشته باشیم به طور مداوم، صف های فروش را جمع کنند یا صف های خرید را عرضه کنند؟ قطعا پاسخ این سوال منفی است.
بازارگردان دارای منابع محدودی است و اگر مداوم در خلاف جهت بازار، به امید افزایش نقدشوندگی معامله کند، منابع خود را به خطر می اندازد.
در نتیجه بازارگردان باید استراتژی از پیش تعیین شده ای در راستای افزایش نقدشوندگی و استفاده درست از منابع محدود خود داشته باشد.
الگوریتم بازارگردان آرتمیس دقیقا با همین هدف طراحی شده است.
بازارگردانی آرتمیس
بازارگردان آرتمیس با هدف افزایش نقدشوندگی و مدیریت منابع استفاده می شود. مدیر صندوق بازارگردانی یا معامله گر، عددی را به عنوان حداکثر حجم خرید یا فروش تعیین می کند.
در واقع این پارامتر همان کنترل کننده منابع است. به طور مثال اگر حداکثر خرید، صد هزار سهم وارد شود، یعنی وقتی تعدادی مشخصی سهم و منابع مالی در اختیار الگوریتم قرار گرفت، در هر لحظه از معاملات، بازارگردان حداکثر به اندازه صد هزار سهم، از منابع نقد خود صرف خرید کرده است.
دو سطر نیز متعلق به کارمزد خرید و فروش بازارگردان هستند که این دو پارامتر توسط معامله گر تنظیم می شود. کارمزد بازارگردان از حالت عادی کمتر است.
الگوریتم بازارگردان آرتمیس زیانی را به صندوق متحمل نمی کند و از تمامی معاملات خود با درنظر گرفتن کارمزد، بدون شناسایی زیان، خارج می شود. این الگوریتم با سفارشاتی که روی تابلو قرار می دهد دامنه نوسان را کاهش می دهد. همچنین معاملات آرتمیس می تواند، درصد بالایی از حجم معاملات روزانه سهم را به خود اختصاص دهد.
در نهایت بازارگردان با استفاده از آرتمیس می تواند عامل اثر گذار معاملات سهم باشد و نقدشوندگی را به طور چشمگیری افزایش دهد.
ایجاد شفافیت همیشه هزینه در پی خواهد داشت و به عنوان یک بازارگردان اگر فقط در پی ایفا تعهداتی که سازمان بورس به عهده او گذاشته باشد، به هیچ عنوان هدف اصلی بازارگردانی که اعتلای شفافیت در بازار و کاهش ضرر سهامداران بدون رانت است دست نخواهیم یافت. صادقانه باید بگوییم تحقیقات آماری تحلیلگر امید به عنوان ارائه دهنده اصلی زیرساخت بازارگردانی به بازارگردان های کشور نشان می دهد کمتر از ۵٪ بازارگردان ها واقعا و در عمل در حال ایجاد نقدشوندگی در نماد مربوطه هستند. این بدین معنی نیست که باید این کار را متوقف کرد بلکه باید بتوانیم با تقابل ها با ذهن باز، فارغ از شان و شئونات ساختگی و به صورت منصفانه برخورد کنیم. اگر در برابر هر درخواست پاسخگویی سازمان بورس و سهامدار خرد، بازارگردان به این فکر کند که چگونه باید کارم را توجیه کنم همیشه بازار کوچک باقی خواهد ماند.
سخن پایانی
ستاره ها، کاستی هایشان را می پذیرند و مُجدانه در صدد ترمیم بر می آیند. اگر هم قابلیت ترمیم نداشته باشند حتما درخواست کمک یا واگذاری بخشی از وظایف خود را می کنند و در دام عنوان پست و مقام خود نخواهند بود. بازار سرمایه خوب برای سرمایه گذار خرد جایی است که پر از بازارگردان و معاملات عمیق در سهام باشد، و فقط در این صورت است که بازار تحلیل پذیرتر و قابل اعتمادتر و در بلندمدت بزرگ تر خواهد شد.